Tín ngưỡng thờ cúng Ngũ Công Vương Phật, bắt nguồn từ văn hóa Trung Hoa, đã dần trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của nhiều người Việt. Ngũ Công Vương Phật không chỉ là biểu tượng của lòng trung nghĩa mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong việc bảo vệ và phù hộ gia chủ khỏi những điều xấu xa, tà ác. Hãy cùng Phật Tử 247 tìm hiểu về chủ đề này trong bài viết sau.
Ngũ Công Vương Phật Là Ai?
Tín ngưỡng thờ cúng Ngũ Công Vương Phật, hay còn gọi là 5 Ông Độ Mạng, bắt nguồn từ văn hóa Trung Hoa. Ngũ Công Vương Phật gồm 5 vị thần với danh hiệu như sau:
- Chí Công Vương Phật (Đông Phương Thanh Đế)
- Lãng Công Vương Phật (Tây Phương Bạch Đế)
- Bửu Công Vương Phật (Nam Phương Xích Đế)
- Hóa Công Vương Phật (Bắc Phương Hắc Đế)
- Đường Công Vương Phật (Trung Ương Huỳnh Đế)
Mặc dù mang danh xưng là Phật, thực chất 5 vị này không phải là nhân vật trong Phật giáo, mà là 5 vị tướng nổi tiếng của Trung Quốc thời Tam Quốc, được người đời sau tôn thờ: Quan Công, Châu Xương, Trương Tiên, Vương Thiên Quân, và Quan Bình.
Những vị tướng này được xem là biểu trưng cho sự trung nghĩa, và việc thờ cúng Ngũ Công Vương Phật nhằm mục đích giáo dục con cháu về hai chữ “trung” và “nghĩa”.
Tục thờ Ngũ Công Vương Phật đã có từ rất lâu ở Trung Hoa, và mãi đến năm Càn Long thứ 46 (1781) triều Thanh, danh xưng Ngũ Công Vương Phật mới chính thức xuất hiện.
Theo sách Diễn cầm Tam thế, bộ Ngũ Công Vương Phật được thể hiện với Quan Công ngồi ở giữa, phía sau lưng là Quan Bình giữ ấn và Châu Thương cầm đao Thanh Long. Cuối cùng, Trương Tiên đứng sau Quan Bình cầm cung và Vương Thiên Quân đứng sau Châu Thương cầm giản.
Quan Công (Guan Yu), tự là Vân Trường, tên thật là Quan Vũ, là một nhân vật lịch sử quan trọng trong văn hóa Trung Quốc. Ông được coi là một vị anh hùng, danh tướng và bậc thầy võ thuật. Quan Công đứng đầu trong ngũ vị hổ tướng và có công lớn trong việc phò trợ Lưu Bị, thành lập nhà nước Thục Hán. Ông được đời sau tôn thờ là Quan Thánh Đế Quân, thể hiện sự sùng bái và tôn kính.
Quan Bình thánh tử độ mạng là con trai của danh tướng Quan Công, được coi là người kế thừa tài năng võ thuật và phẩm chất đạo đức của cha mình. Châu Thương, mặc dù là nhân vật hư cấu, được miêu tả là một tướng cướp cải tà quy chánh, phò trợ Quan Công. Theo văn hóa dân gian Trung Hoa, Quan Bình được tôn thành Quan Thái Tử với danh hiệu Cửu Thiên Uy Linh Hiển Họa Đại Thiên Tôn, và Châu Thương được tôn là Cương Trực Trung Dũng Đại Thiên Tôn.
Trương Tiên và Vương Thiên Quân là những vị thần trong Đạo giáo. Trương Tiên, vị thần chuyên phù trợ sản phụ và trẻ sơ sinh, được tôn là Linh Ứng Thiên Tôn. Vương Thiên Quân, được tôn là Thái Ất Lôi Thinh Ứng Hóa Thiên Tôn, bảo hộ và phù trợ người dân Trung Hoa.
Có Nên Thờ 5 Ông Độ Mạng Tại Gia?
Người Trung Hoa khi di cư sang Việt Nam đã mang theo tín ngưỡng thờ cúng Ngũ Công Vương Phật. Tục thờ cúng này dần trở nên phổ biến và được người Việt chấp nhận. Nhiều gia đình Việt xem 5 ông như thần độ mạng, giúp bảo vệ cho gia chủ, nên thường thờ bằng cách đặt một bức tranh thờ nhỏ treo trên vách nhà.
Thờ cúng Ngũ Công Vương Phật trước tiên là để cầu mong bình an. Nhiều người tin rằng Ngũ Công Vương Phật sẽ bảo vệ gia đình khỏi những thế lực xấu và tà ác, xua đuổi xui xẻo và bệnh tật. Ngoài ra, nhiều gia đình thờ cúng Ngũ Công Vương Phật với hy vọng các vị thần sẽ hiển linh và phù hộ độ trì cho gia đình có nhiều sức khỏe và may mắn trong cuộc sống.
Hiện nay, bên cạnh việc thờ đủ cả Ngũ Công Vương Phật, nhiều gia đình chỉ thờ mỗi Quan Công. Nhiều gia chủ thường thỉnh một bức tượng Quan Công bằng đồng và tôn thờ để thể hiện sự “chính khí” và đức ngũ thường (nhân – lễ – nghĩa – trí – tín) của ông. Quan Công cũng được xem là Ông Độ Mạng cho nam giới.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể thờ và sử dụng tượng Quan Công. Chỉ những gia chủ nam giới trên 25 tuổi mới nên lập bàn thờ cho Quan Công, vì nam giới từ 25 tuổi trở lên mới có nguồn dương khí dồi dào và thịnh vượng để nhận lộc từ Quan Công.
Cách Thờ Ngũ Công Vương Phật
Nếu gia chủ muốn thờ cúng Ngũ Công Vương Phật, có thể sử dụng các loại tranh thờ vẽ trên gương, gồm hai loại: tranh ba ông và tranh năm ông (hay còn gọi là tranh thờ 5 ông độ mạng).
Việc lập và thờ Ngũ Công Vương Phật trong gia đình không yêu cầu sự cầu kỳ hay tỉ mỉ. Khi lập bàn thờ, gia chủ nên lưu ý đặt bàn thờ ở những nơi khô thoáng, cao ráo, và lịch sự. Tránh đặt bàn thờ ở những vị trí ẩm ướt, tối tăm, hay gần những không gian kém tôn nghiêm như phòng ngủ, nhà bếp, hay khu vực gần nhà vệ sinh.
- Chuẩn bị không gian thờ cúng: Tìm một không gian yên tĩnh và trong sạch để đặt bàn thờ. Gia chủ có thể dùng một bàn nhỏ hoặc một góc nhỏ trên kệ sách để làm bàn thờ.
- Chuẩn bị bàn thờ: Trên bàn thờ, đặt một tấm thảm màu đỏ để đại diện cho sự trang nghiêm. Gia chủ cũng có thể đặt những bông hoa tươi, nén tinh dầu hoặc nến để tạo không gian thánh thiện.
- Chuẩn bị các vật phẩm cúng: Trên bàn thờ, gia chủ có thể chuẩn bị các vật phẩm cúng như nén tinh dầu, nến, trái cây, bát hương, nước, và hoa. Đây là những vật phẩm để tôn vinh và cúng dường Ngũ Công Vương Phật.
- Thờ cúng và cầu nguyện: Dùng lòng thành tôn kính và biết ơn, thờ cúng Ngũ Công Vương Phật bằng cách cúi đầu, lễ phép và tụng kinh. Cầu nguyện với tâm tình chân thành, gửi lời cầu khẩn nguyện của gia chủ đến Ngũ Công Vương Phật.
Nếu gia chủ chỉ thờ mỗi Quan Công, có thể sử dụng những bức tượng đồng để thuận tiện cho việc thờ cúng. Quan Công được coi là vị tướng quân dũng mãnh phi thường và trọng tình, trọng nghĩa, luôn giữ chữ tín và là người trung thành. Ông được người dân tôn là Trung Nghĩa Thiên Thu Đế Quân. Khi lập bàn thờ và cúng bái, gia chủ cần mặc quần áo chỉnh tề, chỉn chu và luôn giữ thân thể sạch sẽ. Gia chủ tuyệt đối không được để phụ nữ đang đến tháng lại gần bàn thờ.
Để giải đáp thắc mắc về “ngày vía Ngũ Công Vương Phật,” trong một năm sẽ có tổng cộng 4 ngày vía Quan Công. Vào những ngày này, gia chủ nên chuẩn bị một mâm cơm thờ cúng, dâng hương lên bàn thờ Quan Công, hoặc hành hương đến đền thờ ông để cúng bái và xin bùa cầu phúc.
- Ngày 13/1 (âm lịch): ngày quy y Tam Bảo
- Ngày 13/5 (âm lịch): ngày cúng chúng sanh
- Ngày 13/6 (âm lịch): ngày cúng tử
- Ngày 24/6 (âm lịch): cúng vía Quan Công ở Hội An
Lưu Ý Khi Thờ Ông Độ Mạng
Việc thờ Quan Công là một nghi lễ linh thiêng, phụ thuộc vào tâm tình và điều kiện của từng gia đình mà có thể thực hiện theo nhiều cách khác nhau. Để tạo sự trang nghiêm và tôn kính, nếu có điều kiện, tốt nhất là gia chủ nên lập một bàn thờ riêng dành riêng cho việc thờ Quan Công. Bàn thờ Quan Công nên được đặt ở ngoài hiên nhà gần cửa chính, có mành che bên ngoài để bảo vệ và tôn vinh ông.
Trường hợp không có điều kiện lập bàn thờ riêng, gia chủ có thể thờ chung Quan Công cùng với bàn thờ Phật và bàn thờ gia tiên. Tuy nhiên, khi thờ cần lưu ý về vị trí đặt bát hương: bát hương thờ Quan Công được đặt bên phải, bát hương gia tiên đặt bên trái, và bát hương thờ Phật được đặt ở giữa. Đối với tượng Quan Công, nó nên được đặt cao hơn so với ảnh thờ ông bà tổ tiên, nhưng lại thấp hơn tượng Phật để biểu thị sự tôn trọng đúng mực.
Khi lựa chọn tượng thờ Quan Công chung với bàn thờ ông bà tổ tiên, gia chủ nên chọn các mẫu tượng hài hòa như tượng Quan Công đọc sách, tránh sử dụng các bức tượng mang tính dữ dằn để đảm bảo sự thanh nhã và tinh tế trong không gian thờ cúng.
Lời Kết
Tục thờ đạo 5 ông, với sự kết hợp giữa tín ngưỡng và triết lý nhân sinh, đã và đang đóng góp quan trọng vào đời sống tâm linh của nhiều gia đình. Qua việc thờ cúng, con cháu không chỉ tìm kiếm sự bình an và may mắn mà còn học cách giữ gìn những giá trị truyền thống tốt đẹp. Dù cuộc sống hiện đại có nhiều thay đổi, nhưng niềm tin vào sự che chở và phù hộ của Ngũ Công Vương Phật vẫn luôn hiện hữu, gắn kết tinh thần cộng đồng và gia đình trong sự trung nghĩa và nhân văn.